1. Anasayfa
  2. Ansiklopedi

Seccade Nedir?

Seccade Nedir?
0

Geleneksel sanatlar önceleri, hurma dallarından ve hasırdan yapılan seccade’ler, zamanla geliştirildi. Kilim, şal, atlas gibi kumaşlardan nakışlı seccadeler yapıldı. Seccadeler argaç ve arışların üzerine renkli yünlerden düğümler atılarak yapılır. Seccadede iki türlü düğüm tekniği vardır

Genellikle üstünde namaz kılmağa yarayan küçük halı, kilim veya kumaş yaygı, namazlık Yerde kenarı bükülmüş bir seccade vardı. Evdekilerden biri henüz yatsı namazını kılmış olacaktı. Falih Rıfkı Atay

Pembe eliyle bir daha omuzuna dokundu, yerde yayılı duran seccadeyi gösterdi. Halide Edip Adıvar

Seccadede iki türlü düğüm tekniği vardır;

1. Türk düğümü (Gördes),

2. İran düğümü (sine). Seccadenin şekli genellikle dikdörtgendir.

Yüzey, düğümlü ve düğümsüz olarak iki kısımdan meydana gelir. Düğümlü kısım, mihrap, alınlık, ayetlik veya tabanlık ve bordür gibi bölümlere ayrılır. Mihrap, camilerdeki mihrap gibi Mekke’nin yönünü işaret eder ve seccadenin üst ortasında yer alır. Mihrap kemeri, mihrabın üstündedir ve düz, üçgen, basamaklı, nal biçiminde, dik ve yüksek, dilimli veya kaş kemer şeklinde olur. Mihrap zemini, mihrabın ortasındadır ve genellikle bir kandil, ibrik, çiçekli vazolar, madalyon, hayat a-ğacı gibi motiflerle süslüdür. Ayetlik (tabanlık), mihrabın alt ve üst taraflarında, ince dikdörtgen kısımlardır; üslûplaş-tırılmış bitki motifleriyle süslüdür. Bordür, seccadenin uzun kenarlarında biri geniş, ö-tekiler dar olmak üzere üç tanedir; kûfi yazılar, üslûplaştırılmış bitki motifleri ve geometrik şekillerle süslüdür. Bordürleri birbirinden desenli veya desensiz ince şeritler ayırır. Düğümsüz kısım, saçak, kilim, kenar örgüsü gibi bölümlerden meydana gelir.

Seccadeler eskiden kök boya ile boyandığından parlaklığını kaybetmezdi. Seccadelerde kullanılan renkler kırmızı ve tonları, mavi, yeşil, mor, sarı, beyaz ve siyahtır. Koyu renkler zeminde, açık renkler motiflerde kullanılırdı. Desenler daha çok dinî anlam taşır. Seccadeye genellikle bir mihrap havası verilir. Desenler çok çeşitlidir. Bunlar geometrik, bitkisel, hayvan figürlü, ülsûplaştırılmış şekiller, sembolik ve epigrafik olarak ayrılır. Kırık çizgiler, üçgenler, köşeli yıldızlar, kartuşlar da geometrik motifleri meydana getirir. Kaplan postu (çintemani), deve silueti (S şeklinde) gibi hayvan; lâle, karanfil, sümbül, nar çiçeği v.b. bitkisel motifler yanında rumî, hatayî, palmet, rozet gibi üslûplaştırılmış şekiller, ayrıca sembolik olarak ibrik (temizlik sembolü), Selvi (ölümden sonraki hayatı gösterir), tarak (bereket ve temizlik sembolü), çin bulutu (ölümsüzlük) gibi şekiller bulunur.

Halıcılığa uygun olarak gelişen XIII. ve XIV. yy. seccadelerinden bugüne örnek kalmadı. Selçuklu sanatıyla Osmanlı sanatı arasında bir geçiş devri olan XV. yüzyılda yapılan seccadelerde geometrik motifler kullanıldı. XVI. yüzyılın ortasından sonra Anadolu Selçuklu motifleri yanında teknik ve dekor bakımından tamamen farklı olan Osmanlı saray seccadeleriyle aynı yüzyılın sonunda, iki tarafı mihraplı, ortası madalyon motifli küçük seccadeler ortaya çıktı.

XVII. yüzyılda, değişik özellik gösteren post motifli seccadeler görülür. Bu yüzyıldan sonra seccade yapımı saray dışına çıkmış ve her bölgeye bağlı şekiller göstermiştir. Yine aynı yüzyıldan sonra Türk halı sanatının son klasik dönemini meydana getiren bu seccadeler, bölgelere has düğüm tekniği, plan, malzeme ve renklerle yapılmıştır. Selçuklu seccadelerinin yapımında iyi cins yün kullanılırdı. Argaçlar tabiî renkte çok bükümlü, arışlar çift bükümlü ince yünden olurdu. Havları kısa olan Selçuk seccadelerinde genellikle geometrik motiflere yer verilmiştir.

Osmanlı saray seccadeleri

XVI. yy. Anadolu Selçuk seccade şekillerinin yanı sıra ortaya çıkan bu tür, yapılış ve süsleniş bakımından farklıdır. Memlûk teknik ve malzemesiyle Yeni-Osmanlı üslûbunun karışımıdır. Natüralist tarzda olan bu seccadelerde İran düğümü kullanılmıştır. Bunlar XVIII. yy. ortalarına kadar yapıldı.

Erken ve geç devir osmanlı ve anadolu namaz seccadeleri. Bu seccadeler başlıca üç grupta toplanabilir 1. Selçuklu üslûbunu devam ettiren bölgeler Konya Bergama seccadeleri; 2. Osmanlı saray üslûbunu benimseyen bölgeler Gördes-Kula-Lâdik-Kırşehir-Milâs-mucur seccadeleri; 3. iki grup arasında geçişi sağlayan uşak seccadeleri.

Konya seccadeleri

Bergama seccadelerle kaynaşan Konya seccadeleri, Erken Osmanlı devrinin son döneminde ortaya çıktı. Dış bordürlerdeki nişleri karakteristik olan bu seccadelerin desenleri genellikle geometriktir. Bergama seccadeleri, yünden, argaçları beyaz renkli ve çift bükümlü, arışları tek bükümlü ve kırmızı renkli yapılmıştır. üst kısmı yön gösterecek şekilde sivri, alt kısmı içeriye veya dışarıya doğru çıkıntılıdır. Süslemede daha çok sekizgen motif kullanılmıştır.

Gördes seccadeleri

Mimarî unsurun dekoratif olarak işlendiği bu seccadeler, Osmanlı saray seccadelerine çok benzer. Sık düğümlüdür. Argaçlar çift bükümlü yün, arışlar tek bükümlü kırmızı yün ve pamuktur. Renkler canlı ve koyudur. Üslûplaş-tırılmış çiçekler ve geometrik motiflerle bezelidir. Gördes seccadeleri, dört devreye ayrılır a) XVI. yüzyılın sonundan XVII. yüzyılın sonuna kadar devam eden Gördes tipleri (marpuçlu Gördes); b) XVII. yy. sonundan XVIII. yüzyılın ilk yarısına kadar devam eden seccade tipleri.

Bunlar Osmanlı Saray seccadelerinin devamıdır (kız gördes. elmas taraklı Gördes); c) melez tipler; ç) XVIII. yüzyılın sonundan XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar devam eden Gördes seccadeleri. Kula seccadeleri, 3. grup Gördes seccadeleriyle benzerlik gösterir; fakat daha basittir. Yünden, argaçları kırmızı beyaz çift bükümlü, arışları tek bükümlü beyaz yün veya pamuktandır. En çok kullanılan renk sarıdır. Ayrıca kırmızı, mavi, beyaz ve çok az yeşil renk kullanılmıştır. Motif olarak üslûplaştırılmış bitkiler ve geometrik desenler görülür.

Seccade Nedir?

Uşak seccadeleri

Geleneklere bağlı kalışıyla dikkati çeken uşak seccadeleri, iki mihrapladır. Ortada madalyon motifi vardır. Yünden, Gördes düğümüyle örülmüştür. Argaç ve arışlar kırmızı renktedir. Zemin genellikle kırmızı, mavi; bordür lâcivert renktedir.

Uşak seccadelerinin Sie-benburger’deki (Transilvanya) kilisede bol örnekleri bulunduğundan, Siebenburger seccadeleri denilen ayrı bir tipi vardır; bunlar XVII. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Çift veya tek mihrapladır. Bitkisel motifler, kartuşlar, sekiz köşeli yıldızlar başlıca özellikleridir. Osmanlı saray seccadelerinin plan ve desenlerini kendi bölge karakteriyle iyi bir şekilde kaynaştıran Lâdik Seccadeleri’nde desenler bitkisel ve üslûplaştırılmış, renkler yumuşak ve parlaktır.

Malzeme yündür. Argaçlar kırmızı veya beyaz çift bükümlü, arışlar tek bükümlü kırmızı veya kahverengi yündür. Ayetlik ve tabanlıkları yoktur. Bunların yerinde dikdörtgen alanlar vardır; içlerine, Lâdik seccadelerinin karakteristik motifleri olan uzun saplı lâle, haşhaş, üçgen çıkıntılar, kancalı baklavalar konur. Kırşehir seccadeleri, Gördes ve Lâdik seccadeleri görünümündedir; genellikle XIX. yüzyıla aittir. Düğümleri kaba, renkleri soluk, orta boydadır.

Desen ve planlarında çözülme vardır. Argaç çift bükümlü beyaz yün, arış tek bükümlü beyaz veya kırmızı yündür. Daha çok kırmızı, mavi, yeşil, beyaz renkler kullanılmıştır. Milas seccadeleri, Gördes şekillerini Uşak – Bergama etkisiyle devam ettirir. Melez kompozisyon örnekleri gösterir. Değişik mihrap şekilleriyle ilgi çeker. Orta boyda, Gördes düğümlüdür. Argaç çift büküm beyaz, arış tek büküm beyaz veya kırmızı yündür. Renkler kırmızı, sarı, beyaz, mavi, kahverengi ve lâciverttir. Motifler bitkisel görünmesine rağmen geometrik karakterlidir.

 

Bu Yazıya Tepkiniz Ne Oldu?
  • 0
    be_endim
    Beğendim
  • 0
    alk_l_yorum
    Alkışlıyorum
  • 0
    e_lendim
    Eğlendim
  • 0
    d_nceliyim
    Düşünceliyim
  • 0
    _rendim
    İğrendim
  • 0
    _z_ld_m
    Üzüldüm
  • 0
    _ok_k_zd_m
    Çok Kızdım
İlginizi Çekebilir